ठाण्याचा ढाण्या वाघ… आणि रक्षाबंधनाला उमटणारी बहिणींची हजारोंची गर्दी.

राखीच्या प्रत्येक धाग्यात… आजही तो भाऊ जिवंत आहे

रक्षाबंधन विशेष लेख – धर्मवीर आनंद दिघे साहेब

दिनांक : ०९ ऑगस्ट २०२५

लेखक : छावा – रेवदंडा – सचिन मयेकर

रक्षाबंधन म्हणजे केवळ एक सण नव्हे

तो लाखो बहिणींसाठी एक आठवण असतो –

एका ढाण्या वाघाच्या प्रेमाची, रक्षणाची आणि नात्याच्या वचनाची

ठाणे, रायगड, अलिबाग, कोकण, मुंबई उपनगर…

सर्वच ठिकाणी या एका भावाची राखी आजही आठवली जाते –

तें म्हणजे धर्मवीर आनंद दिघे साहेब

हा भाऊ रक्ताचा नव्हता… पण लाखो बहिणींच्या हृदयात होता

राखी त्यांच्या दृष्टीने फक्त धागा नव्हती – ती होती जबाबदारी

नेता नव्हे… भाऊ होता

राजकारणात अनेक लोक आले गेले

पण एखाद्या गरीब बहिणीच्या अश्रूंना कोण सामोरं गेलं

धर्मवीर आनंद दिघे हे असं व्यक्तिमत्त्व होतं –

जे भाषणांपेक्षा कृतीतून नेतृत्व करत होते

ते नेते होते, पण मनाने – भाऊ होते

ठाणे, रायगड, कोकण व उपनगरात दरवर्षी राखी बांधली जायची – प्रेमाच्या ताकदीने

रक्षाबंधन म्हणजे एक श्रद्धा

हजारो बहिणी दरवर्षी आनंद दिघे यांना राखी बांधण्यासाठी येत असत

कधी मंदिराच्या ओट्यावर, कधी संघटनांच्या कार्यालयात

पण प्रत्येक राखीमागे एकच भावना असायची

माझा भाऊ हाकेला धावून येतो

भाऊ… मला न्याय पाहिजे – आणि त्या एका हाकेला त्यांनी प्रतिसाद दिला

एका गरीब महिलेला सासरच्यांनी घराबाहेर काढलं

दिवसेंदिवस छळ, मारहाण, अपमान

शेवटी ती थेट दिघे साहेबांच्या कार्यालायात पोहोचली

भाऊ… मला न्याय पाहिजे हे तिचं एकच वाक्य

दिघे साहेबांनी विलंब न करता तिच्यासोबत त्वरित तिच्या घरी जाऊन

सासरच्यांना स्पष्ट शब्दांत समजावलं

ही माझी बहीण आहे

पुन्हा तिच्या वाटेला गेलात, तर मी स्वतः न्याय देईन

त्या दिवशी तिला केवळ घरच नव्हे

तर आत्मसन्मान परत मिळाला… आणि एक रक्षणकर्ता – भाऊ दिघे

धर्म नाही, माणुसकी पाहिली… आणि त्या बहिणी वाचल्या

एकदा ठाण्यात गंभीर हिंसक दंगल उसळली होती

धुराने भरलेले रस्ते, हिंसक गर्दी, शस्त्रांचे हादरे

त्या धावपळीत एका गल्लीतील काही मुस्लिम महिला आणि त्यांची लहान मुलं घरात अडकून पडली होती

बाहेर पडणं कठीण होतं, आत रडारड

तेव्हा आनंद दिघे साहेब स्वतः त्या ठिकाणी गेले

कार्यकर्त्यांनी सतर्कतेचा इशारा दिला

पण त्यांच्या ओठांवर एकच वाक्य होतं –

त्या माझ्याही बहिणी आहेत

ते थेट गल्लीत गेले

महिलांना सुरक्षितपणे बाहेर काढलं

त्यांना पोलिस संरक्षण मिळवून दिलं

धर्माच्या पलीकडे पाहून माणुसकीचं उदाहरण घालून दिलं

एक विधवा महिला काही हजार रुपये व्याजाने घेते

पण व्याजखोर तिचं आयुष्य नरकवत करत होता

दररोजच्या धमक्या, अपमान, भीती…

शेवटी ती एका चिठ्ठीत लिहून दिघे साहेबांना विनंती करते

भाऊ, मला वाचवा

दिघे साहेब दुसऱ्याच दिवशी त्या व्याजखोराच्या दारात उभे राहिले

सुसंस्कारित पण ठाम शब्दांत त्यांनी म्हटलं

ही माझी बहीण आहे

पैशांची जबाबदारी मी घेतो

पण पुन्हा तिच्या वाटेला गेलात, तर परिणाम गंभीर होतील

त्या दिवशी त्या बहिणीला केवळ पैशांपासून नव्हे

तर भीतीपासूनही मुक्तता मिळाली

राखी म्हणजे केवळ बंधन नव्हे… ती एक वचनबद्ध सावली होती

धर्मवीर दिघे साहेबांनी हजारो बहिणींना केवळ आश्वासन दिलं नाही

तर त्यांच्या आयुष्याचं रक्षण केलं – प्रत्येक वेळी, प्रत्येक संकटात

आजही त्या राख्या बांधल्या जातात… डोळ्यांत अश्रू घेऊन

दिघे साहेब आज आपल्यात नाहीत

पण त्या राख्या, त्या आठवणी, आणि तो विश्वास अजूनही जिवंत आहे

कारण त्यांनी भाऊ होणं ही केवळ एक संज्ञा मानली नाही

तर ती जबाबदारी म्हणून जगली – आणि शेवटपर्यंत निभावली

त्या अंधाऱ्या खोलीतून बाहेर पडलेल्या साऱ्या बहिणींसाठी तो भाऊ उभा राहिला

९० चं दशक संपत असताना ठाण्यात डान्स बार संस्कृतीचा अतिरेक सुरू झाला होता

काळ्या काचांच्या मागे बळजबरीने उभ्या राहिलेल्या महिला

दारूच्या नशेत तरुणाई

आणि वेश्या व्यवसायासारखी लटकवलेली प्रतिष्ठा

या सगळ्यामुळे स्त्रियांवरील अत्याचार, शोषण, मानसिक कुचंबणा प्रचंड वाढत होती

पोलिसही गप्प, समाजही मुक

कारण बारमागे होते प्रभावशाली लोक

तेव्हा धर्मवीर आनंद दिघे साहेबांनी या साऱ्याचा विरोध करण्याचा ठाम निर्णय घेतला

या बारमुळे तरुण पिढी संपतेय… आणि महिला विकल्या जात आहेत

दिघे साहेबांनी हे खुलेआम सांगितलं

संस्कृती जपायची असेल, समाज वाचवायचा असेल

तर अशा अंधाऱ्या जागांवर बंदी आलीच पाहिजे

त्यांनी कार्यकर्त्यांनिशी बारविरोधात आंदोलन केलं

प्रत्येक डान्स बारसमोर लोकशाही मार्गाने आवाज उठवला

ठाणेकरांनी पाठिंबा दिला

आणि एकेक करून डान्स बार बंद होत गेले

डान्स बार बंद झाले… आणि अनेक महिलांना दुसरं आयुष्य मिळालं

काही महिला दुसऱ्या व्यवसायात वळल्या

काहींना सामाजिक संस्थांनी मदत केली

आणि अनेकांनी एकाच माणसाचं नाव घेतलं – भाऊ

हा लढा केवळ संस्कृतीचा नव्हता… तो महिलांच्या अस्तित्वासाठी होता

अन्याय कोणताही असो

धर्मवीर दिघे साहेब प्रत्येक स्त्रीच्या बाजूने ठामपणे उभे राहिले

एक इतिहास – नेता नव्हे, भाऊ म्हणून उभा राहिलेला माणूस

डान्स बार विरोध असो, हिंसक दंगल असो, किंवा व्याजखोरांपासून बचाव

प्रत्येक वेळी धर्मवीर आनंद दिघे साहेब एकाच नात्याने समोर आले –

टीप 

हा लेख धर्मवीर आनंद दिघे साहेबांच्या आयुष्यात प्रत्यक्ष घडलेल्या घटनांच्या आधारे लिहिण्यात आला आहे.

या प्रसंगांची माहिती त्यावेळच्या साक्षीदार, कार्यकर्ते, बहिणींच्या जिवंत आठवणी, तसेच  स्थानिकांच्या तोंडी इतिहासातून संकलित केली आहे.

यातील प्रत्येक घटना ही श्रद्धा, माणुसकी आणि रक्षणाच्या नात्याचा पुरावा असून, हा लेख केवळ माहिती देण्यासाठी नव्हे तर पुढच्या पिढ्यांना प्रेरणा देण्यासाठी सादर करण्यात आला आहे.