एक असा पोलीस… ज्याला अंडरवर्ल्ड घाबरायचं – तो म्हणजे ‘दया नायक’

 छावा मुंबई – सचिन मयेकर यांचा विशेष पोलिस पुरावा-आधारित लेख

दिनांक: १ ऑगस्ट २०२५

ही माहिती मुंबई पोलिस दलातील अधिकृत सूत्रांकडून प्राप्त झालेली आहे. ‘छावा मराठी’ने तिची पडताळणी करून ही बातमी प्रसिद्ध केली आहे.
दया नायक यांच्या निवृत्तीबाबत ‘छावा मराठी’शी संपर्क साधलेले एका वरिष्ठ अधिकाऱ्याने सांगितले की, “दया सर हे आमच्यासाठी प्रेरणास्थान होते. त्यांनी केवळ गुन्हेगारी संपवली नाही, तर पोलिसांमध्ये धाडसाचं नवं परिमाण दिलं.”

मुंबईच्या गुन्हेगारी विश्वात एक काळ असा होता, की पोलिसांचं नाव काढलं की टोळ्यांचे पाय थरथरायचे… आणि त्या पोलिसांत एक नाव भीतीने घेतलं जायचं – दया नायक! अंडरवर्ल्डच्या काळ्या साम्राज्याला हादरा देणारा, आणि आपल्या धाडसी कारवायांनी कायद्याचा दरारा पुन्हा बसवणारा हा अधिकारी, 31 जुलै 2025 रोजी मुंबई पोलिस दलातून निवृत्त झाला.

कर्नाटकातील उदुपी जिल्ह्यातील एका गरीब कुटुंबात जन्मलेले दया नायक हे लहानपणापासूनच कष्टाळू होते.

त्यांच्या वडिलांनी एक शाळेत शिक्षक म्हणून काम केले. मुंबईत येऊन शिक्षण घेतल्यानंतर, 1995 साली महाराष्ट्र पोलिस दलात त्यांची भरती झाली.

त्यांनी सुरुवातीला हवालदार म्हणून काम सुरु केलं, पण जिद्द आणि जबरदस्त कारवाईमुळे जलद पदोन्नती मिळवत पुढे गेले.

1990 आणि 2000 च्या दशकात, जेव्हा मुंबईत दाऊद इब्राहिम, छोटा राजन, अरुण गवळी यांसारख्या गँग्सचा प्रभाव होता, तेव्हा अनेक गुन्हेगार रस्त्यावर खुलेआम गुन्हे करत होते.

त्या काळात दया नायक यांनी 87 पेक्षा अधिक एन्काऊंटर ऑपरेशन्स यशस्वीपणे केले.

त्यांच्या नावाचा दरारा एवढा होता, की गुन्हेगार देश सोडून पळून जायचे.

विशेष म्हणजे त्यांनी कधीही बिनदिक्कत गोळी झाडली नाही, तर प्रत्येक एन्काऊंटरची योग्य माहिती, शस्त्र, आणि कायदेशीर प्रक्रिया पाळून कारवाई केली.

त्यांच्या लोकप्रियतेमुळे आणि कार्यपद्धतीमुळे त्यांच्यावर काळा पैसा व संपत्तीबाबत काही चौकशा आणि निलंबनाची कारवाई झाली होती.

मात्र, सर्व चौकशांमधून ते निर्दोष सिद्ध झाले. त्यांनी कोणतेही अतिरेक केले नसल्याचे नंतरच्या तपासांमध्ये स्पष्ट झाले.

29 जुलै 2025 रोजी, निवृत्तीच्या फक्त 48 तास आधी, महाराष्ट्र पोलिस दलाने त्यांना सहायक पोलीस आयुक्त (ACP) या पदावर पदोन्नती दिली.

ही बाब अनेकांसाठी सन्मानाची होती — कारण दया नायक यांना त्यांच्या सेवेला न्याय मिळाला.

दया नायक यांच्यावर आधारित चित्रपट किंवा पुस्तक येण्याची शक्यता वर्तवली जात आहे.

ते तरुणांना मार्गदर्शन, सामाजिक सुरक्षा यावर काम करू शकतात अशी माहिती त्यांच्या जवळच्या वर्तुळातून समोर आली आहे.

मुंबईतील गुन्हेगारी जगतात 90 च्या दशकात अंधाराचे साम्राज्य पसरले होते. छोटा राजन, दाऊद इब्राहिमयांसारख्या इतर छोट्या मोठ्या टोळ्यांच्या शस्त्रधारी गुन्हेगारांनी रस्ते, बाजारपेठा आणि अगदी सामान्य माणसाचं जीवनही धोक्यात आणलं होतं. त्याच काळात पोलिस दलात एक नाव झपाट्याने उभं राहू लागलं – दया नायक.
कठोर प्रशिक्षण आणि रात्रंदिवस मेहनतीनंतर, त्यांनी गुन्हेगारी विरोधात कारवाई करणाऱ्या विशेष पथकात स्थान मिळवलं. त्यांनी स्वतःला केवळ एक पोलीस अधिकारी म्हणून नव्हे, तर रणभूमीवरील योद्धा म्हणून सिद्ध केलं.

31 डिसेंबर 1996 रोजी, मुंबईच्या उपनगरात छोटा राजन टोळीच्या दोन शार्पशूटर्सनी बँकेवर हल्ला करण्याचा प्रयत्न केला. गुप्त माहितीनुसार, दया नायक आणि त्यांच्या टीमने त्या गुन्हेगारांना जेरबंद करण्याचा सापळा रचला. यामध्ये दोघे गुन्हेगार पोलिसांवर गोळीबार करत पळण्याचा प्रयत्न करत होते. पण दया नायक यांनी निर्भीडपणे कारवाई करत दोघांना ठार केले. याच क्षणापासून ‘एन्काऊंटर स्पेशालिस्ट’ या बिरुदाने त्यांना ओळख दिली गेली.

पुढील काही वर्षांत दया नायक यांनी गुन्हेगारी टोळ्यांच्या मुसक्या आवळण्यासाठी एकामागून एक कारवाया केल्या. त्यांनी दाऊद टोळी, छोटा राजन गँग आणि अरुण गवळी गँगमधील अनेक नामांकित गुन्हेगारांना एन्काऊंटरमध्ये ठार केलं.

त्यांच्या एकूण कारकिर्दीत 80 पेक्षा अधिक एन्काऊंटर ऑपरेशन्स पार पडले. काही कारवाया अत्यंत धक्कादायक होत्या – रात्रंदिवस पाठलाग, इमारतींमधून उड्या मारत सुटणारे गुन्हेगार, आणि त्यांना अचूक लक्ष्य करून नेमबाजीतून ठार करणं हे त्यांच्या दैनंदिन जबाबदारीचं एक अंग बनलं होतं.

तेव्हा मुंबईच्या गुन्हेगारी जगतात असं म्हणणं रूढ झालं होतं की, जो दया नायकच्या रडारवर आहे, तो वाचणार नाही!

दया नायक यांनी विनोद मटकर, रफीक डब्बावाला, सतीश राऊत, तौफीक कालिया यांसारख्या अनेक गुन्हेगारांचा खातमा केला. काही जण रस्त्यावर गोळीबार करत सुटले होते, तर काहीजण गुप्त माहितीच्या आधारे लपून बसले होते – पण दया नायक यांच्या रणनीतीमुळे कुणीही वाचू शकलं नाही.

मुंबईत दादर परिसरात एका मोठ्या मुठभेडीत त्यांनी तीन दहशतवाद्यांना ठार मारले होते. त्यावेळी स्वतः नायकही जखमी झाले, पण त्यांनी माघार घेतली नाही. ही कारवाई त्यांच्या धाडसाची आणि तळमळीची साक्ष होती.

2004 मध्ये त्यांनी आपला शेवटचा एन्काऊंटर केला. मुंबईच्या मलाड परिसरात एका गुन्हेगाराला पकडताना त्यांनी शेवटचा गोळीबार केला. त्यानंतर त्यांच्या रिवॉल्वरने तब्बल 21 वर्षं गोळी उगाळली नाही. त्यांनी एन्काऊंटर बंद केले – पण पोलिसिंगमधील योगदान थांबवलं नाही.

दया नायक यांनी पोलिस दलात 30 वर्षं सेवा दिली. त्यांनी 2025 मध्ये निवृत्ती घेतली. त्यांच्या शेवटच्या दोन दिवस आधीच त्यांना सहायक पोलीस आयुक्त (ACP) पद मिळालं — जे त्यांच्या कार्याला मिळालेला सन्मान होता.

त्यांच्या एन्काऊंटरच्या कथा केवळ पिस्तुलाच्या गोळ्यांवर आधारित नव्हत्या — त्या कायद्याच्या रक्षणासाठी, सामान्य माणसाच्या सुरक्षेसाठी आणि गुन्हेगारीला आळा घालण्यासाठी होत्या.
आजही दया नायक हे नाव धाडस, निष्ठा, आणि निर्भीडतेचं प्रतीक मानलं जातं. त्यांच्या गोळ्यांनी गुन्हेगार संपवले, पण त्यांच्या भूमिकेने लाखो तरुणांमध्ये देशभक्ती चेतवली.

‘छावा’ कडून सलाम!

एक पोलीस अधिकारी म्हणून नव्हे, तर एक रणधुमाळी योद्धा म्हणून दया नायक यांचा प्रवास महाराष्ट्र पोलीस इतिहासात अजरामर राहील.