छावा – धर्मवीर संभाजी महाराजांची अखंड गाथा भाग ६ – ज्वालेतून जागलेल्याची अग्निपरीक्षा.

लेखक: सचिन मयेकर | छावा मराठी विशेष लेखमाला

प्रस्तावना

“ज्वाळा ज्वाळांमध्ये मिसळल्या,

तेवत्या अग्नीने जीवनाची कठोर परीक्षा घेतली…

आणि त्या ज्वाळांतूनच एक तेजस्वी अंगारासारखा योद्धा निर्माण झाला!”

हा प्रसंग म्हणजे संभाजी महाराजांच्या लहानपणीच त्यांच्या धैर्य, साहस आणि स्वराज्यनिष्ठा यांची सुरुवात ठरलेला होता

रायगडची होळी आणि छाव्याचं तेज:

रायगडावर होळीचा उत्सव मोठ्या थाटात साजरा होत असे. राजघराण्याच्या एक परंपरा होती – ज्या मावळ्याने होळीच्या ज्वालांत हात घालून नारळ काढला, त्याला सुवर्णमाळा बहाल केली जात असे – सन्मानचिन्ह म्हणून. ही परीक्षा केवळ धैर्याची नव्हे, तर भविष्याच्या नेत्तृत्वाची जाहीर घोषणा मानली जात असे.

आणि एक दिवस – लहान संभाजी महाराजांनी तेवत्या होळीच्या आगीत न घाबरता, निर्धाराने हात घातला… आणि नारळ काढून दाखवला!

जनतेच्या नजरेसमोर त्या दिवशी एक गोष्ट ठरली — हा मुलगा केवळ छत्रपतींचा पुत्र नाही, तर रणात उगम पावलेला ‘छावा’ आहे!

संभाजी महाराज औरंगजेबाच्या हातात सापडले, त्यामागे गद्दारी होती. कपट होता.

औरंगजेबाने संभाजी महाराजांवर अमानुष अत्याचार केले, त्यांना वेगवेगळ्या मार्गांनी धर्मत्यागासाठी भाग पाडण्याचा प्रयत्न केला.

परंतु… संभाजी महाराज झुकले नाहीत. त्यांनी स्पष्ट शब्दांत सांगितलं:

मी हिंदू आहे, हिंदूच राहीन. माझ्या जीवाचा अंत होईल, पण माझ्या धर्माचा नाही!”

संभाजी महाराजांनी धर्मासाठी जे काही सोसलं – ते केवळ एक राजा म्हणून नव्हे, तर संपूर्ण हिंदू समाजाचं प्रतीक म्हणून!

तोंड शिवलं गेलं, डोळे फोडले गेले, कातडं सोललं गेलं – तरी शेवटचा श्वास घेताना देखील त्यांनी उच्चारला:

हर हर महादेव!”

हा क्षण होता – रणात जन्मलेल्या सूर्याचा तेजोमय अस्त!

संभाजी महाराज गेले, पण येसूबाई व शाहू महाराज औरंगजेबाच्या बंदिवासात होते.

येसूबाईंनी दुःखाच्या त्या समुद्रात देखील धैर्य गमावलं नाही.

आपल्या मुलाचं भविष्य सुरक्षित राहावं, म्हणून त्यांनी संयमाने काळ गाठला.

शाहू महाराज पुढे जेव्हा स्वराज्याच्या गादीवर बसले – तेव्हा ते केवळ जिंकल्यामुळे नाही, तर त्यांच्या मातेनं जपलेल्या त्या स्वप्नामुळे.

रणात जन्मलेला सूर्य कैदेत गेला, पण मावळला नाही… तो उजेड आजही आपल्या रक्तात धगधगतो.

शेवटी औरंगजेबाने शेवटचं काम पूर्ण करण्यासाठी आपला जल्लाद पाठवला.

तो पुढे गेला… त्याने संभाजी महाराजांकडे पाहिलं – एकटं शरीर, छिन्नविछिन्न अवस्था… पण डोळ्यांतून ओसंडत होतं तेज आणि मूक गर्जना!

तेवढ्यात त्याचं लक्ष गेलं — संभाजी महाराजांच्या गळ्यातील भवानी माळेकडे!

तो सरसावला – ती माळ हातात घेण्यासाठी हात पुढे केला…

पण…

संभाजी महाराजांनी हळूच मान हलवली. तो जल्लाद थबकला. समजलं –

हात लावू नकोस… ती भवानीची आहे!”

शब्द नव्हते, पण त्या नजरेत, त्या हालचालीत… तो आदेश होता! ती होती अखेरची सिंहगर्जना – जी थेट हृदयात घुसली!

छावा – भाग ६ म्हणजे केवळ इतिहास नव्हे, तर एक तीव्र, तेजस्वी आणि अंतर्मन हलवणारी अग्निपरीक्षा!

टीप:
“वरील प्रसंग हा लोकश्रुती, श्रद्धा आणि जनस्मृतीवर आधारित असून, ऐतिहासिक कागदोपत्री पुराव्यावर आधारित नसूनही तो मराठ्यांच्या मनात खोलवर रुतलेल्या सन्मानाचा भाग आहे. हा मजकूर कुणाच्याही भावना दुखावण्याच्या हेतूने नव्हे, तर छत्रपती संभाजी महाराजांच्या त्याग आणि तेजाचे स्मरण म्हणून सादर करण्यात आलेला आहे.”