श्रावण: सात्त्विकतेचा सुगंध, भक्तीचा संकल्प.

‘छावा’ संपादकीय | दि. २५ जुलै | सचिन मयेकर 

पावसाच्या सरींनी निसर्ग हरित झाला आहे. नदी, नाले, डोंगर, झाडं, पक्षी आणि वातावरण नवजीवनाने बहरलेलं आहे. आणि अशा या निसर्गाच्या पुनर्जन्माच्या पार्श्वभूमीवर हिंदू संस्कृतीत सर्वाधिक पवित्र मानला जाणारा ‘श्रावण मास’ आजपासून सुरू होतोय.

श्रावण हा केवळ एक महिना नसून शुद्ध सात्त्विक जीवनशैलीचा आरंभ, मनाला संयमात ठेवण्याचा अभ्यास, आणि ईश्वरभक्तीच्या गाढ चिंतनाचा काळ आहे

श्रावण हा चांद्रमासानुसार वर्षातील पाचवा महिना. यामध्ये शिवपूजा, व्रते, उपवास, हरितालिका, नागपंचमी, रक्षा बंधन, नारळी पौर्णिमा असे अनेक सण आणि धार्मिक विधी येतात.

श्रावण’ या शब्दाचा अर्थ श्रवण करणे” म्हणजे श्रवणातून ज्ञानप्राप्ती. याच महिन्यात वेदांचे पठण, पुराणांचे श्रवण, कथा-किर्तन, उपदेश यांना विशेष महत्त्व आहे.

श्रावण महिन्याचा सर्वाधिक संबंध भगवान शिवाशी जोडलेला आहे.

महादेव हे तपस्वी, विरक्त, आणि विश्वाचे पोषण करणारे तत्त्व मानले जाते. श्रावणात दर सोमवारी (श्रावणी सोमवार) शिवाला बेलपत्र, जलाभिषेक, दुर्वा, दूध, दही यांचं अर्पण केलं जातं.

सावनच्या या पवित्र सोमवारचे ‘सोमवार व्रत’ विशेष मानले जाते. यामागील श्रद्धा अशी की, या व्रतामुळे इच्छित फलप्राप्ती, शांत मन, चांगले आरोग्य आणि घरात सुख-समृद्धी येते.

श्रावण महिन्यात मांसाहार, मद्यपान, कांदा-लसूण, जास्त तेलकट व तुपकट पदार्थ टाळण्याची परंपरा आहे.

पावसाळ्यात पचनशक्ती कमकुवत असते.

मासे, मांस पचवायला जड आणि बिघडण्याचा धोका असतो.

जलप्रदूषण वाढल्याने आजारपणाचे प्रमाण वाढते.

म्हणूनच श्रावण म्हणजे सात्त्विक, सुपाच्य, स्वच्छ अन्न व संयमित आहार. शरीर, मन, आत्मा यांची शुद्धी यामध्ये सामावलेली आहे.

श्रावण म्हणजे व्रते, उत्सव आणि भक्तीमय ऊर्जा

या महिन्यात अनेक व्रते आणि सण येतात:

श्रावणी सोमवार व्रत (महादेवासाठी)

नागपंचमी (नागपूजन)

हरितालिका तृतीया (महिलांचं महत्त्वाचं व्रत)

रक्षा बंधन (बंधुभाव व स्नेह)

नारळी पौर्णिमा (कोळी समाजाचा समुद्रपूजन उत्सव)

या सगळ्यांमधून निसर्गपूजन, कुटुंबसंवर्धन, समाजबंध वाढवणे हे ध्येय आहे.

श्रावण महिन्यात निसर्ग सृष्टी पुनर्जन्म घेत असते, तसेच मानवही आत्मिक आणि शारीरिक शुद्धतेकडे वळतो.

ही केवळ धार्मिकता नसून संयम, सात्विकता, निसर्गाशी जोडलेपण, आणि समाजिक बांधिलकी या सर्वांचा संगम म्हणजे श्रावण.

ईश्वरभक्तीच्या आनंदात आणि आत्मसंयमाच्या ताकदीने जगणारा हा महिना प्रत्येकासाठी नवसंजीवनी घेऊन येतो.

जय महादेव!

श्रावण मासाच्या शुभारंभाच्या सर्वांना हार्दिक शुभेच्छा!