संपादकीय लेख -२२ जुलै – राष्ट्रीय ध्वज दिन

छावा, संपादकीय | दि. २१ जुलै (सचिन मयेकर)

 भारतीय अस्मितेचा अभिमानाचा क्षण

“ते फडकणारे तिन्ही रंग… एक ध्वज… पण करोडो भारतीयांची ओळख!”

२२ जुलै – या दिवशी आपल्या स्वातंत्र्याचा खरा आत्मा, म्हणजेच भारतीय राष्ट्रध्वज ‘तिरंगा’ अधिकृतरीत्या स्वीकारण्यात आला. म्हणूनच आजचा दिवस ‘राष्ट्रीय ध्वज दिन’ म्हणून प्रत्येक भारतीयासाठी अभिमानाचा, आत्मपरीक्षणाचा आणि देशप्रेम जागवण्याचा आहे.

१९४७ साली भारताच्या संविधान सभेची बैठक सुरू होती. देश स्वातंत्र्याच्या उंबरठ्यावर उभा होता. अशा निर्णायक वेळी, पं. जवाहरलाल नेहरू यांनी २२ जुलै रोजी संविधान सभेमध्ये ‘तिरंगा’ राष्ट्रध्वज म्हणून स्वीकारण्याचा प्रस्ताव मांडला. एकमताने संमत झालेला हा प्रस्ताव भारतीय इतिहासातील एक सुवर्णपान ठरला.

भारतीय राष्ट्रध्वज म्हणजे केवळ एक कापड नव्हे, तर त्यामध्ये एकतेची, त्यागाची, शांतीची आणि विकासाची मूल्ये गुंफलेली आहेत. भगवा रंग पराक्रम, त्याग आणि निस्वार्थी भावना दर्शवतो. पांढरा रंग शांती, प्रामाणिकपणा आणि सत्याची ओळख करतो. हिरवा रंग समृद्धी, हरित विकास आणि भारताच्या शेतीप्रधान संस्कृतीचे प्रतीक आहे. तर नीळ्या रंगातील अशोकचक्र हे २४ आरे असलेले धर्मचक्र आहे, जे प्रगती, सतत गती आणि कर्मशीलतेचे प्रतीक मानले जाते.

आपल्या तिरंग्यात धर्म, जात, भाषा वा प्रांताचे विभाजन नाही. तो संपूर्ण भारताचे प्रतिनिधित्व करणारा ध्वज आहे. तो कधी काश्मीरमध्ये फडकतो, तर कधी कन्याकुमारीच्या समुद्रकिनारी. कधी सीमारेषेवर लढणाऱ्या जवानांच्या हातात असतो, तर कधी शाळेत पहिल्यांदाच ध्वजाला सॅल्युट करणाऱ्या विद्यार्थ्याच्या डोळ्यांत असतो. तो आपल्या अस्तित्वाचा, अस्मितेचा आणि अभिमानाचा भाग आहे.

भारताच्या संविधानात स्पष्टपणे नमूद आहे की, प्रत्येक नागरिकाचे कर्तव्य आहे – ‘राष्ट्रध्वजाचा आदर राखणे’. पण केवळ १५ ऑगस्ट आणि २६ जानेवारीला झेंडे लावून देशप्रेम सिद्ध होत नाही. खरं देशप्रेम म्हणजे आपल्या कर्तव्यास निष्ठा, समाजासाठी समर्पण, आणि देशासाठी न बोलता कृतीतून योगदान देणे.

या दिवसाचे महत्त्व लक्षात घेता शाळा, महाविद्यालये, ग्रामपंचायती, संस्था यांनी विद्यार्थ्यांपर्यंत तिरंग्याचा इतिहास, त्याचा अभिमान, आणि त्यामागची मूल्ये पोहोचवणे ही काळाची गरज आहे. ध्वज म्हणजे सन्मान. त्याचे जतन करणे ही फक्त जबाबदारी नव्हे, तर ती भारतीय म्हणून आपल्या अस्तित्वाची ओळख आहे.

“तिरंगा हे फक्त कापड नाही… तो आपली अस्मिता आहे, आपली ओळख आहे, आणि आपल्या बलिदानांची साक्ष आहे.”

राष्ट्रीय ध्वज दिनानिमित्त आपण सर्वांनी तिरंग्याचा सन्मान राखण्याचा, आणि भारतमातेसाठी काहीतरी सकारात्मक करून दाखवण्याचा संकल्प करू या.