“रायगड जळाला, स्वराज्य ढासळलं… पण जगदीश्वराच्या पिंडीला हात लागला नाही – कारण ती शिवछत्रपतींची ठेव होती.

              रविवार विशेष 

रायगड किल्ला म्हणजे केवळ महाराष्ट्राचे स्वराज्याचे केंद्र नव्हते, तर तो छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या अद्वितीय दूरदृष्टीचा साक्षीदार होता. हाच किल्ला आजही आपल्याला स्वराज्याची आठवण करून देतो. त्या गडावर उभे असलेले जगदीश्वर मंदिर हे त्याचे सर्वोच्च प्रतीक आहे.

सचिन मयेकर – छावा न्यूज पोर्टल २४ ऑगस्ट २५

मशिदीसारखी रचना – एक अनोखी सुरक्षा योजना

हिंदू मंदिरांवर साधारणपणे गोकुळाकृती शिखरे व गाभाऱ्यावर गजभारा असतो. पण रायगडावरील जगदीश्वर मंदिर मात्र मशिदीसारख्या घुमटाकार छपराने बांधले गेले आहे. हे पाहून प्रत्येकजण थोडासा चकित होतो. पण महाराजांची कल्पकता इथेच दडलेली आहे.

महाराजांना माहीत होते की भविष्यात गडावर शत्रूंचे आक्रमण होऊ शकते.

यवन शत्रू मंदिरे उद्ध्वस्त करतात, पण मशिदी मात्र सहसा तोडत नाहीत.

म्हणूनच त्यांनी मंदिर मशिदीसारखे बांधून भविष्यातल्या धोक्यापासून महादेवाच्या पिंडीचे रक्षण केले.

ही फक्त वास्तुकलेची कल्पकता नव्हे, तर धर्मसंरक्षणाची अत्युच्च दूरदृष्टी होती.

तीनदा जळाला रायगड पण पिंड अढळ राहिला

इतिहास सांगतो की महाराजांच्या मृत्यूनंतर रायगडावर तीनदा आगी लागल्या. त्या वेळी गडावरील प्रचंड लाकडी बांधकाम जळून खाक झाले. पण…

जगदीश्वर मंदिरातील पिंडीला कोणीही हात लावू शकले नाही.

बाहेर असलेल्या नंदीची मान मात्र शत्रूंनी छिन्न केली.

तरीसुद्धा मंदिर मशिदीसारखे दिसत असल्याने आतला महादेव सुरक्षित राहिला.

यावरून स्पष्ट होते की महाराजांचा हा निर्णय किती विलक्षण आणि दूरगामी होता.

जगदीश्वराचे मंदिर महाराजांच्या आत्म्याचे स्थान

छत्रपती शिवाजी महाराजांनी स्वतःच्या अंतिम संस्कारानंतर स्वतःच्या अस्थींचा विसर्जन याच मंदिराच्या बाजूला करावा असे ठरवले. म्हणूनच जगदीश्वर मंदिर हे केवळ देवालय नाही, तर महाराजांच्या आत्म्याचे समाधीस्थानासारखे आहे.

आज रायगडावर गेले की त्या जगदीश्वराच्या मंदिरात आपण पिंडीसमोर डोके टेकवतो. त्या क्षणी एक गोष्ट मनात ठाम होते

👉 ही पिंड आहे कारण महाराज होते.

👉 ही शिवपूजा आहे कारण शिवछत्रपतींची दूरदृष्टी होती.

जर महाराजांनी मंदिर मशिदीसारखे बांधले नसते, तर यवनांनी कधीच ते वाचवले नसते.

आज जी पिंड आपल्याला दर्शन देते, ती प्रत्यक्षात महाराजांच्या बुद्धीमत्तेची, त्यागाची आणि धर्मसंरक्षणाच्या अपार कर्तृत्वाची साक्ष आहे.

म्हणूनच जेव्हा आपण जगदीश्वराच्या चरणी नतमस्तक होतो,

तेव्हा आपण शिवछत्रपतींनाही वंदन करतो.

कारण शिवाजी महाराज नसते तर आज हे मंदिर, ही पिंड, हा वारसा – काहीच उरला नसता.

रायगड जळाला, स्वराज्य ढासळलं… पण जगदीश्वराच्या पिंडीला हात लागला नाही – कारण ती शिवछत्रपतींची ठेव होती.

 टीप  –

रायगडावरील जगदीश्वर मंदिरातील पिंड ही महादेवाची (शिवलिंग) पिंड आहे.

मात्र १६७४ च्या राज्याभिषेकावेळी हाच मंदिरातील शिवलिंग साक्षीदार होतं.

इतिहासकारांच्या मते, राज्याभिषेकाच्या शास्त्रशुद्ध विधीसाठी महाराजांनी ही पिंड बदलून मोठं व शास्त्रनिष्ठ शिवलिंग स्थापलं.

म्हणून ही पिंड आजही स्वराज्याच्या इतिहासाशी आणि छत्रपतींच्या आठवणींशी अतूटरीत्या जोडलेली आहे.