मरणाच्या दारात… पण मायेने वाचवली!”

छावा- संपादकीय दि. १३ जुलै (सचिन मयेकर)

सिंधुताई सपकाळ यांची खरी आणि हृदयात खोलवर घर करणारी गोष्ट

आई होणं म्हणजे केवळ मूल जन्माला घालणं नाही, तर कोणत्याही अपरिचित जीवाला आपलंसं करणं, त्याच्या डोळ्यात अश्रू न येऊ देणं, त्याच्या जीवनाला अर्थ देणं — हीच खरी माया, हेच खरं मातृत्व!
आणि अशा मातृत्वाचा तेजस्वी, जिवंत आणि प्रेरणादायी चेहरा म्हणजे सिंधुताई सपकाळ.

बालवयात लग्न आणि आयुष्यभर संघर्षाची सुरुवात

सिंधुताईंचं लग्न वयाच्या अवघ्या नवव्या वर्षी एका ३० वर्षांच्या पुरुषाशी लावण्यात आलं. बालपणातली हुशारी असूनही, तिचं शिक्षण परिस्थितीमुळे अर्धवट राहिलं. नवऱ्याच्या घरात तिला कायम अपमान, संशय आणि अन्याय सहन करावा लागला.गर्भवती असतानाही, तिच्यावर संशय घेण्यात आला. एका रात्री तिच्या नवऱ्याने तिला मारहाण करून चक्क मृत्यूच्या दारात नेऊन उभं केलं. तिला एका गाईच्या गोठ्यात नेऊन गाईच्या पायाजवळ झोपवलं गेलं — हेतू एकच — की गाईच्या पायाखाली चिरडून तिचा मृत्यू व्हावा!

मरणाची वाट… आणि मायेचा स्पर्श

त्या रात्रीचा अंधार जसा गडद होता, तशीच तिच्या मनाची अवस्था. ती एकटी, रडकुंडीला आलेली, गरोदर… आणि मरणाच्या उंबरठ्यावर.

पण तिथे होती एक गर्भवती गाय.

सिंधुताईंनी जेव्हा डोळे उघडले, तेव्हा त्या गाईकडे पाहिलं. ती गाय संपूर्ण रात्र उभीच राहिली. एक इंचही हलली नाही. तिच्या डोळ्यांतून सिंधुताईंना त्यांच्या स्वतःच्या वेदना, प्रेम आणि शांतता याचं मिश्र प्रतिबिंब दिसलं.

सिंधुताई म्हणतात:ती गाय मला केवळ वाचवायला उभी नव्हती… तिच्या डोळ्यांत मला माझंच प्रतिबिंब दिसत होतं. त्या मूक जनावराने मला माणुसकी शिकवली, मायाजाल शिकवलं.”

त्या रात्री दिलेलं मौन वचन…

त्या क्षणी सिंधुताईंनी मनात ठाम निर्णय घेतला. त्या गाईकडे पाहून त्यांनी मौन वचन दिलं तू मला वाचवलंस… आता मी तुझ्यासारखी बनेन.

ज्या जीवांचं कोणी नाही, ज्यांना कोणी आपलं मानत नाही,
त्यांच्या साठी मी आई बनेन.”

त्या रात्रीनं जन्म दिला ‘अनाथांची माय’

त्या दिवशी सिंधुताई ‘आई’ झाल्या — सगळ्यांची आई.
त्यानंतर त्यांनी स्वतःच्या मुलीलाही एका संस्थेत ठेवलं, कारण त्या म्हणाल्या मी जर सर्वांची आई होणार असेन, तर कोणताही भेद नको.

पुढची चार दशके, त्यांनी १०५० पेक्षा अधिक अनाथ मुलांना वाढवलं.
प्रेम, माया, संस्कार देऊन त्यांना चांगली माणसं बनवलं.

त्या मुलांमधून डॉक्टर, वकील, अधिकारी, समाजसेवक तयार झाले — पण कोणीच अनाथ राहिलं नाही.
माझी कोणतीच मुलं अनाथ नाहीत… मी त्यांची आई आहे!” — हे त्यांचं ठाम वक्तव्य

सन्मान, पुरस्कार… पण नम्रता कायम

त्यांच्या महान कार्याची दखल घेतली गेली:

पद्मश्री पुरस्कार

१०० पेक्षा जास्त राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय गौरव

जीवनावर आधारित चित्रपट: “मी सिंधुताई सपकाळ”

पण पुरस्कारांबद्दल त्यांचं म्हणणं एकदम साधं हे सगळे पुरस्कार म्हणजे माझ्या लेकरांनी मला दिलेली ओळख आहे.
मी आई आहे – हीच माझी खरी ओळख आहे.”

ती गाय – एक शांत देवता!

ती गाय त्या रात्री केवळ एक प्राणी नव्हती — ती एक मायेसरखी देवता होती.

देवळात गेल्याशिवाय देव भेटतो का? भेटतो.
कधी माणसात, तर कधी अशा मूक प्राण्यात…
गाईच्या डोळ्यांत देव होता, आणि त्या नजरेनं सिंधुताई ‘आई’ बनल्या.

 गोष्ट – एक शिकवण, एक दीपस्तंभ

माणुसकी ही फक्त माणसात नाही, प्राण्यातही असते

दुःखातून मोठं कार्य जन्म घेतं

आई होण्यासाठी जन्म देणं आवश्यक नाही — प्रेम पुरेसं असत.

---