भाग ९ – पाणीपत: मराठ्यांच्या रणतेजाचं शिखर आणि बलिदान..
लेखक: सचिन मयेकर | छावा मराठी विशेष लेखमाला
प्रसिद्धी दिनांक: ४ ऑगस्ट २०२५
प्रस्तावना
छत्रपती शिवाजी महाराजांनी रोवलेली बीजं,
संभाजी महाराजांनी पाणावलेली,
शाहू महाराजांनी फुलवलेली,
ती मराठ्यांची पताका आता हिमालयाच्या दिशेने निघाली होती.
पेशवे सदाशिवराव भाऊंच्या नेतृत्वाखाली मराठ्यांनी थेट दिल्लीच्या सिंहासनावर दावा ठोकला.
पण स्वराज्याच्या या उत्कर्षाला विरोध होता
अहमदशहा अब्दाली!
हिंदुस्थानच्या भूमीवर एक आखरी रणसंग्राम ठरला
तो म्हणजे पाणीपतचा तिसरा युद्ध!
१७६१ साली अफगाण आक्रमक अब्दालीने भारतावर आक्रमण केलं.
दिल्लीला काबीज करून हिंदुस्थानच्या वैभवावर कुरघोडी करायची ही योजना होती.
मुघल बादशहाचं अस्तित्व केवळ नावापुरतं उरलं होतं.
अशा वेळी छत्रपतींच्या पताकेखाली सदाशिवराव भाऊ,
विश्वराव (बाजीराव पेशव्यांचा पुत्र),
आणि हजारो मराठा मावळे एकत्र आले.
पेशवे भाऊ म्हणजे शिस्तप्रिय, मुत्सद्दी आणि पराक्रमी सेनापती.
त्यांच्या नेतृत्वाखाली एक विशाल मराठा मोर्चा उत्तर भारतात पोहोचला.
मात्र…
स्थानिक राजांचे पाठबळ न मिळाल्यामुळे अन्नटंचाई, तोफांचा अभाव, आणि हवामानाच्या अडचणी उभ्या राहिल्या.
पाणीपतच्या रणांगणात मराठ्यांनी भयंकर संघर्ष केला.
सकाळी युद्धाला प्रारंभ झाला – मराठ्यांनी अब्दालीच्या सैन्याला तडाखे दिले.
पण दुपारी, अब्दालीच्या धोरणी युक्त्यांपुढे मराठे अडकले.
त्यांनी मराठ्यांची मागची बाजू तोडली.
शेकडो हुतात्मा झाले, हजारो धारातीर्थी पडले.
विश्वरावचा वीरमरण,
भाऊंचा बेपत्ता होणे,
या सगळ्यांनी मराठ्यांच्या मनात खोल जखमा केल्या.
हे युद्ध पराभवाचं नसून,
ते मराठ्यांच्या शौर्य, निष्ठा आणि धर्मसंरक्षणाच्या बलिदानाचं स्मारक ठरलं.
सामान्य सैनिकांपासून ते सरदारांपर्यंत,
रक्ताच्या नद्या वाहिल्या… पण धर्म न झुकवता.
मराठे मोडले, पण मिटले नाहीत!
नाना फडणवीस, माधवराव पेशवे, आणि पुढील पिढ्यांनी
या राखेतून नवस्वराज्य उभं केलं.
हेच संभाजी महाराजांनी मागे ठेवलेलं
अधू न होता जिद्दीनं उठायचं बळ!
पाणीपतचा संग्राम संभाजी महाराजांच्या बलिदानातल्या तेजाचा एक उत्तरप्रवाह होता.
ते स्वराज्याचं झेंगट परत पसरलं,
पण त्या रणात… अनेक छाव्यांनी आपल्या प्राणांची होळी केली.
आजही, पाणीपतच्या वाळवंटात
त्या रक्ताच्या थेंबात संभाजींचं नाव ऐकू येतं…
धर्मवीर… छावा…
