- साळाव ते तळेखार रस्ता – खड्ड्यांचा कहर, चिखलाचा थर – प्रवास म्हणजे जीव धोक्यात!
- रायगडमध्ये समुद्रात मोठी दुर्घटना – खांदेरी किल्ल्याजवळ मासेमारी बोट बुडाली, ५ जणांचा जीव वाचला, ३ जण बेपत्ता – शोध मोहीम युद्धपातळीवर सुरू
- मोबाईल चोरीच्या वादातून कोयत्याने हल्ला – महिला जखमी; रेवदंडा पोलिसात गुन्हा दाखल
- “सैयारा” : एक स्त्री, एक वेदना, एक अस्सल वास्तव!
लोकशाहीचे आधारस्तंभ : राजश्री शाहू महाराज
आज आपण राजश्री छत्रपती शाहू महाराजांची जयंती साजरी करत आहोत – एक असा युगपुरुष ज्यांनी केवळ एका संस्थानाचे राजे म्हणून नव्हे, तर एक पुरोगामी समाजसुधारक, लोकशाही मूल्यांचा खरा आधारस्तंभ म्हणून आपल्या विचारांनी आणि कृतीने भारतीय समाजाच्या भवितव्यास आकार दिला. अशा महान व्यक्तिमत्त्वाच्या कृतिउक्तीच्या प्रकाशात आजच्या समाजाचा आढावा घेऊया.
• छावा, संपादकीय | दि. २६ जून
शाहू महाराजांचा जन्म २६ जून १८७४ रोजी झाला. वयाच्या अल्पपणीच त्यांना कोल्हापूरच्या गादीवर बसवण्यात आले. परंतु केवळ राजसत्तेची मोहिम न रेटता त्यांनी शिक्षण, सामाजिक समता, आणि बहुजन हिताय या तत्वांचा पुरस्कार करत सामाजिक लोकशाहीची खरी मशाल उचलली. अस्पृश्य, मागास, दलित, आणि स्त्रियांसाठी त्यांनी शिक्षणाची दारे खुली केली. त्यांनी १९०२ मध्ये आपल्या संस्थानात मागासवर्गीयांसाठी ५०% आरक्षण लागू करून भारतातील पहिली आरक्षण धोरणात्मक क्रांती घडवून आणली.
परंतु आजच्या महाराष्ट्राच्या आणि देशाच्या सामाजिक परिस्थितीकडे बघितले, तर हेच लोकशाही मूल्य धूसर होताना दिसतात. पूर्वग्रहद्वेष, जातीय धृवीकरण आणि तथाकथित पुरोगामीतेच्या नावाखाली विशिष्ट वर्गाचे अंध समर्थन – ही एक नवीन सामाजिक विसंगती तयार झाली आहे. अन्याय झालेल्या प्रत्येकासाठी न्याय मागण्याऐवजी, ‘आपला वर्ग, आपली जात, आपला विचारसरणीचा गट’ हे निकष बनत चालले आहेत. चुकीचं कोणीही करत असो, जर तो आपला गटातला असेल, तर त्याचं समर्थन केलं जातं – ही मनोवृत्ती समतेच्या आणि न्यायाच्या मूळ संकल्पनेलाच बाधा पोहोचवते.
राजश्री शाहू महाराज हे खऱ्या अर्थाने विवेकवादी होते. त्यांनी बाबासाहेब आंबेडकरांना शिक्षणासाठी मदत केली, फुल्यांच्या कार्याचा सन्मान केला आणि समाजात दडपलेल्या प्रत्येक घटकासाठी शासनाच्या मदतीने, व्यवस्थेमार्फत सुधारणांची चळवळ राबवली. त्यांच्या धोरणांचा केंद्रबिंदू होता — “माणूसपणाची ओळख आणि सगळ्यांना समान संधी”.
आज ज्या पद्धतीने पुरोगामीतेच्या झेंड्याखालीही पूर्वग्रह आणि अंध पक्षपात दिसतो, तिथे शाहू महाराजांचा न्याय, विवेक, आणि समतोल दृष्टिकोन पुन्हा समाजात रुजवण्याची गरज आहे. ते केवळ दलित, बहुजनांचे हितचिंतक नव्हते, तर सर्व समाजाच्या सुशिक्षित, सजग, सुसंवादी भविष्याचे शिल्पकार होते.
आज आपण लोकशाही, संविधान, समता, बंधुता या शब्दांची घोषणा करतो, पण त्यामागे राजकीय हेतू, जातीची मते, आणि व्यक्तिकेंद्रित विचार लपलेले असतात. शाहू महाराज म्हणत – “लोकशाही फक्त मतदार यंत्र नव्हे, ती विचारांची, विवेकाची आणि कृतिशीलतेची यंत्रणा असावी.”
त्यांच्या जयंतीनिमित्त आपण केवळ पुतळ्यांना हार घालून थांबू नये, तर त्यांच्या विचारांचे पुनर्परीक्षण, आजच्या संदर्भात पुनर्रचना आणि कृतीशील अंमलबजावणी हाच त्यांना खरी आदरांजली ठरेल. कारण शाहू महाराज हे इतिहासातील व्यक्तिमत्त्व नसून – भविष्यासाठी आजही अत्यंत आवश्यक असलेले विचारस्रोत आहे.
